• 06-54643992
  • info@ikplukmee.nl

Plökbos

Voedselbos aan de rand van Munstergeleen

Gedurende een periode van ongeveer een tiental jaar wil Plök het grondstuk, waarvan Natuurmonumenten eigenaar is, omvormen tot een volwaardig voedselbos. Hier willen we de basisprincipes van een voedselbos uitleggen maar vooral tastbaar laten zien. De eerste duidelijke stappen zijn gezet. Op dit moment zijn we bezig om het voedselbos naar volwassenheid te brengen, zodat het ecosysteem stabieler wordt en er af en toe iets geoogst kan worden.

 

Een voedselbos is géén natuurlijk bos, géén park en géén tuin.

Wat is een voedselbos dan?

Een voedselbos is een duurzaam systeem dat ontworpen is om een breed scala aan eetbare gewassen te produceren door middel van natuurlijke ecosystemen en permacultuurprincipes. Het idee is om een bosachtige structuur na te bootsen waarbij verschillende lagen van gewassen elkaar ondersteunen, net zoals in een jong bos. Denk aan hoge bomen, struiken, kruiden en bodembedekkers.

Dit zijn de belangrijkste principes van een voedselbos:

  • Diversiteit

    Een voedselbos is gebaseerd op het idee van biodiversiteit, waarbij een grote verscheidenheid aan planten, bomen, struiken, kruiden en bodembedekkers naast elkaar groeien. Dit verhoogt de veerkracht van het systeem, maakt het minder vatbaar voor plagen en ziekten, en creëert een stabiele omgeving voor het hele ecosysteem.

  • Meerdere lagen

    Een voedselbos bestaat uit verschillende lagen die samenwerken. Dit wordt ook wel de "bosstructuur" genoemd. Deze laagstructuur zorgt voor een optimaal gebruik van ruimte, licht en voedingsstoffen.

  • Afwisseling van nuttige en ondersteunende planten

    In een voedselbos worden niet alleen eetbare gewassen geplant, maar ook ondersteunende planten die de gezondheid van het ecosysteem verbeteren. Dit kunnen planten zijn die stikstof fixeren (zoals lupine of klaver), insecten aantrekken die helpen bij de bestuiving of andere nuttige eigenschappen hebben, zoals kruiden die andere planten beschermen.

  • Natuurlijke bodemverbetering

    In een voedselbos wordt de bodem geoptimaliseerd zonder het gebruik van chemische meststoffen of pesticiden. Dit gebeurt door het aanplanten van groenbemesters, het toevoegen van mulch, en het bevorderen van de activiteit van bodemorganismen. Dit verbetert de bodemstructuur, verhoogt het organisch materiaal en ondersteunt de waterretentie.

  • Waterbeheer

    Efficiënt waterbeheer is essentieel in een voedselbos. Dit wordt vaak bereikt door middel van regenwateropvang, het gebruik van swales (natuurlijke greppels die water vasthouden) of door het toepassen van permacultuurtechnieken die water in het systeem houden en het grondwaterniveau verbeteren.

  • Duurzaamheid en Zelfvoorzienendheid

    Het doel van een voedselbos is om zo min mogelijk externe inputs te vereisen, zoals kunstmest, chemische bestrijdingsmiddelen of energie-intensieve technologieën. Het systeem is ontworpen om zichzelf in stand te houden, met behulp van natuurlijke processen zoals composteren, stikstoffixatie, en de circulatie van voedingsstoffen.

  • Langdurige planning en beheer

    Een voedselbos is een langdurig project en vereist geduld. Het vergt vaak jaren om een voedselbos volledig te laten opbloeien, aangezien veel bomen en struiken tijd nodig hebben om te groeien en vruchten te dragen. Het vereist ook actief beheer om de biodiversiteit in stand te houden en eventuele ongewenste soorten te beheren.

  • Samenwerking met de natuur

    In plaats van de natuur te beheersen, werkt een voedselbos samen met de natuurlijke ecosystemen om duurzame opbrengsten te genereren. Dit houdt in dat het systeem de natuurlijke processen van plantengroei, diereninteracties en de seizoensgebonden veranderingen respecteert.

  • Gezonde ecosystemen creëren

    Het doel van een voedselbos is niet alleen om voedsel te produceren, maar ook om een gezonde, diverse en robuuste omgeving te creëren voor zowel mensen als andere levende wezens. Dit betekent dat er rekening wordt gehouden met de integratie van wilde dieren, insecten, vogels en andere nuttige organismen in het ontwerp van het voedselbos.

Plökbos beheren

Het Plökbos vereist een andere benadering dan het traditionele onderhoud van hoogstamboomgaarden en vraagt om andere kennis en inzichten. De overgang van het werken in een traditionele boomgaard naar een experimenteel voedselbos kan soms een uitdaging zijn, omdat er geheel andere technieken worden toegepast. Het fundamentele verschil is dat hoogstamboomgaarden zich doorgaans beperken tot het snoeien en oogsten van fruitbomen, met een sterke focus op de output: de hoeveelheid en kwaliteit van het fruit. Voedselbossen daarentegen omvatten een veel grotere diversiteit aan planten en bomen, waarbij men werkt met de interactie tussen de planten en ecosystemen. Dit vereist een holistischere aanpak, waarbij de focus ligt op de input: het creëren van een gezond en veerkrachtig ecosysteem dat op lange termijn diverse producten levert. In plaats van actief in te grijpen door te bemesten of bestrijden van plagen, wordt er meer gekeken naar natuurlijke processen. Voorbeelden van deze holistische aanpak zijn het stimuleren van bodemleven door het creëren van plantengilden, mulchen en het creëren van habitats voor nuttige insecten. Deze benadering streeft naar maximale biodiversiteit en een zelfregulerend ecosysteem. De betekenis van deze holistische aanpak wordt vaak niet volledig begrepen. Het resultaat is dan ook niet direct zichtbaar, zoals bij een traditionele oogst, maar wordt pas na verloop van tijd merkbaar, naarmate het ecosysteem zich ontwikkelt.

Het eerste ontwerp van het educatief voedselbos en de aanleg

Plök heeft een demonstratievoedselbos aangelegd op een perceel van circa 2000m². Dit bos dient als voorbeeld om de basisprincipes van een voedselbos in de praktijk te tonen. Voor de aanleg is een breed scala aan bomen, struiken en kruiden geselecteerd en geplant. De afbeelding hiernaast toont de initiële opzet van het voedselbos; deze is sindsdien echter sterk doorontwikkeld en aangepast.

Het onderhoud van het voedselbos 2024

Ter bevordering van de groei van de gewenste beplanting zijn in 2024 diverse werkzaamheden verricht in het voedselbos. Zo zijn wilgen en andere spontaan opgekomen bomen verwijderd om de reeds geplante bomen en struiken meer ruimte en licht te bieden. Ook wordt actief ingezet op het behoud van organisch materiaal in het voedselbos, wat essentieel is voor een gezonde bodem. Daarnaast is de basis gelegd om de onderlaag in balans te brengen met de andere, reeds stabielere lagen, door gebruik te maken van plantengilden.

Info voor plokkers

Impressies van het Voedselbos

2024

Bankje van het plökbos

… gerepareerd met snoeihout.

Het pad

… door het plökbos

Bos & Voedsel

Bomen geven schaduw en breken de wind, maar te veel is ook niet goed, dan groeien de gewenste planten niet.

Boog

… met chocolade rank

Het pad

… door het plökbos

Bessenstruikjes

… ze hebben het door warme en door natte zomers zwaar gehad, maar ze krijgen nog een kans.

Het bijenhotel van het voedselbos

Solitaire bijen bouwen hun eigen nestjes, vaak in gaatjes in hout en in de grond. Ze leven ieder voor zich en werken niet samen. Hommels daarentegen leven in kleine kolonies met een koningin, werksters en darren. Hoewel ze minder bekend zijn dan de honingbij, spelen wilde bijen een cruciale rol in de bestuiving van planten en zijn ze van groot belang voor onze ecosystemen.